Hoe verwarmen we onze huizen in de toekomst?

Het gaat goed met de cv-ketel. In 2017 werden er 425.000 exemplaren verkocht, een stijging van 3% in vergelijking met het jaar ervoor. Ook bij Intergas stijgt de verkoop nog steeds. Het bedrijf zag de omzet zelfs zo snel stijgen dat een nieuwe productielocatie nodig is om aan de vraag te kunnen voldoen. Directeur Peter Cool leidde Katja van Roosmalen (Gawalo) rond in Coevorden terwijl er werd gesproken over alle ontwikkelingen.

In de huidige politieke omgeving die het dichtdraaien van de gaskraan in Slochteren hoog op de agenda heeft staan, waar de ambitie is dat komende jaren 100.000 woningen aardgasvrij worden én waar de verplichting om huizen op te leveren met een gasaansluiting is vervallen, is het opmerkelijk dat er afgelopen jaar meer cv-ketels zijn verkocht. 425.000 zijn er geplaatst bij Nederlandse huishoudens en met een productie van bijna 250.000 stuks is Intergas een belangrijke leverancier.

“Komende jaren zie ik ook geen grote veranderingen plaatsvinden”, zegt directeur Peter Cool. “In de nieuwbouw is er wel een omslag merkbaar, er wordt beter gekeken welke mogelijkheden er zijn om woningen aan te sluiten op stadsverwarming en bij bijvoorbeeld BENG-woningen kunnen warmtepompen in de warmtevraag voorzien.”

De cijfers van het CBS onderstrepen Cools bevindingen dat het slechts een kleine verschuiving is; aan de bestaande woningvoorraad van 7,7 miljoen zijn in 2017 62.000 nieuwbouwwoningen toegevoegd. “Dat houdt in dat er nog ruim 7,5 miljoen huizen zijn die óf door de locatie óf door de bouwschil niet geschikt zijn voor verwarming met een warmtepomp. Voor deze woningen ontwikkelen we nieuwe cv-ketels die een maximaal rendement halen en voorzien zijn van de nieuwste aansturingstechniek.”

Technologiebedrijf

Trots laat Cool het bedrijf zien. “We zijn een technologiebedrijf geworden en volgen een platformtechnologie”, legt hij uit. “Met één set componenten kunnen we alle warmtebronnen bouwen tussen de 0 en 70 kWh. Dat kan een geiser, ketel en een combiketel zijn.”

Wat opvalt is de aandacht die er besteed wordt aan de Xtreme, een derde generatie cv-ketel zonder knoppen of klepje. “Daarvoor in de plaats is een dot matrix display gekomen waarbij iconen oplichten als er iets niet goed is. Het voornaamste onderscheid met vorige generaties is dat alle elektronica uit de basis weggehaald is en de intelligentie verwerkt is in een aparte unit onderin, als een iPad die in de ketel is geschoven. Vanuit die aansturingstechniek kijken we nu naar de toekomst en is het slechts een kleine stap om ook warmtepompen te ontwikkelen.”

Waterstof

Maar het zijn niet alleen warmtepomp en cv-ketels die zijn aandacht hebben. “Op dit moment signaleer ik dat de aandacht voor waterstoftechnologie groeit. Terecht naar mijn idee, want deze technologie is nog erg ondergewaardeerd.” De meningen hierover lopen uiteen in het veld van aanjagers van de energietransitie. Cool: “Waar iedereen het echter wel over eens is: wil je minder energie gebruiken, dan vergt dat complexe technologie. Daarom denk ik dat er zeker de komende decennia ruimte is voor meerdere oplossingen naast elkaar. Veel woningen zijn namelijk niet geschikt te maken voor warmtepompen, daar zou waterstof dé oplossing kunnen zijn.” Bovendien pleit er ook veel in het voordeel van de cv-ketel. “Het is een warmtebron met beperkte afmetingen waar we qua rendement alles uithalen en die bovendien betrouwbaar is.”

Afscheid van steenkool

Cool is er daarnaast van overtuigd dat de vergroening van de energievraag een grote boost krijgt als Nederland afscheid neemt van steenkolen en olie. “De CO2-uitstoot van deze fossiele brandstoffen is vele malen hoger dan van aardgas. Waar we echter mee te maken hebben is het sentiment ten aanzien van de gaswinning. Door de aardschokken in Groningen staan we daar anders in dan mensen in ons omringende landen. In België wordt bijvoorbeeld steeds vaker voor verwarming op aardgas gekozen omdat deze brandstof een lagere CO2-footprint heeft dan bijvoorbeeld aardolie en er bovendien bij de verbranding geen fijnstof vrijkomt. Door eerst te verschuiven naar aardgas willen onze zuiderburen de stap naar duurzaam verwarmen vereenvoudigen.”

All-electric

Daarnaast zegt hij dat Nederland er nog niet aan toe is om op korte termijn over te stappen op het elektrisch verwarmen van woningen en dat het in de huidige situatie niet schoner is. “Als we de hele infrastructuur willen ombouwen omdat woningen van het gas af gaan dan moet het elektriciteitsnetwerk driemaal zwaarder worden. En zelfs als dat is geregeld, dan zijn we nog niet duurzamer. Elektriciteit is namelijk slechts een transportmiddel van de centrale naar de woning. Zo lang de centrales nog gestookt worden met steenkool is dat vervuilender dan woningen verwarmen met gas. En 100% vertrouwen op zon- en windenergie is ook riskant. Er zijn te grote fluctuaties in de opwekking en het aanbod, terwijl de opslag nog niet goed geregeld is.”

Maar hoe zit het dan met decentrale energieopwekking, bijvoorbeeld door zonnepanelen? Cool: “Daar rekenen consumenten zich te rijk mee. Zeker in de winter leveren de panelen niet voldoende op voor de verwarming van een huis. De zonnepanelen op een gemiddeld dak dekken nu net het reguliere elektragebruik van gezinnen.”

Markt verandert

Ondanks de kritische kanttekeningen ziet Cool natuurlijk ook dat de markt verandert. “Wat ik echter onder de aandacht wil brengen is dat we ervoor moeten waken om de energietransitie te eenzijdig te belichten. Er is een toekomst voor verwarmingssystemen, voor de cv-ketel, voor hybride toestellen en ook wij zijn bezig met de ontwikkeling van warmtepompen en waterstoftoestellen. Maar voordat alle ambitieuze plannen om afscheid te nemen van fossiele bronnen werkelijkheid worden, draait de wereld gewoon door én stijgt de vraag naar cv-ketels. Die toename is er in ons eigen land, maar ook over de grens. Op dit moment genereren we een derde van onze omzet uit export en de verwachting is dat dat aandeel tot 50% zal stijgen. Dat komt omdat in Polen, maar ook in Duitsland, de gasnetwerken nog steeds worden uitgebreid. Terwijl in Nederland de vraag, mede door de vervangingsmarkt, groot blijft.”

Nationaal Isolatieprogramma

Vraag aan Koop is: ziet hij – zelfs als de cv-ketel de voornaamste warmtebron blijft – mogelijkheden om meer duurzaamheidswinst te behalen? “Die kansen liggen er. De mooiste oplossing, naar mijn mening, is om voor de huidige woningvoorraad een nationaal isolatieprogramma in het leven te roepen. Dan kunnen we echt een enorme slag slaan. Natuurlijk is het een forse ingreep, maar de mooiste energie is de energie die je niet gebruikt. Als alle woningen de kwaliteit zouden hebben van de huidige nieuwbouwwoningen dan zouden we nog maar een kwart van het gas gebruiken. Hoe groot het effect is van betere isolatie zie je terug in onderzoeken en grafieken. Om een voorbeeld te geven: in 2000 gebruikte een gemiddeld huishouden 2.000 m3 gas per jaar, door de beter geïsoleerde woningen is het gebruik nu ruim een kwart lager (1.400 m3).”

Biogas

Daarnaast wijst hij op de mogelijkheden om het gasnet te voeden met biogas. Toeval of niet, vanuit de nieuwe locatie kijken medewerkers uit op een aantal grote tanks waar biogas – de plant wordt gevoed door landbouwafval – wordt opgewerkt tot dezelfde kwaliteit als het gas uit Slochteren. “Ik sta daar zeer positief tegenover. Kijk, de gaskraan in Slochteren gaat dicht, daar moeten we ook niet te treurig om zijn. Eigenlijk hebben we het probleem al veel te lang voor ons uitgeschoven. Biogas is dan een goed en rendabel alternatief. Het biogas dat bij de buren wordt opgewerkt injecteert Rendo (netbeheerder in Zuid-Drenthe en Noord-Overijssel) in het aardgasnet. De strategie van de netbeheerder is om de komende jaren al het aardgas te vervangen voor groene gassen. Ik heb begrepen dat deze locatie voldoende biogas levert om 28.000 woningen te verwarmen. Dat is ruim voldoende om een stad als Hoogeveen van biogas te voorzien. Bovendien verduurzamen ze zo niet alleen de vraag, maar zijn ook de investeringen beperkt omdat de bestaande infrastructuur gebruikt wordt.”

Dit artikel is geschreven in samenwerking met Gawalo.